آینده شغلی با ظهور هوش مصنوعی؛ کاهش تقاضا برای صندوقداران و منشی‌ها
خلاصه مطلب
به گزارش خبرنگار مهر، در روزهای اخیر مجمع جهانی اقتصاد گزارشی با عنوان «آینده مشاغل ۲۰۲۵» منتشر کرده است. این سازمان بین‌المللی در این گزارش نگاهی جامع و عمیق به تغییرات اساسی در بازار کار تا سال ۲۰۳۰ ارائه می‌دهد. این سند که بر اساس داده‌های حاصل از نظرسنجی بیش از ۱۰۰۰ کارفرما در ۲۲ صنعت و ۵۵ اقتصاد جهانی تهیه شده است، به بررسی نقش کلیدی فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در بازتعریف ساختارهای شغلی و تغییرات اساسی مهارت‌ها می‌پردازد. علاوه بر این فناوری‌ها، روندهای کلان دیگری مانند تغییرات جمعیتی، حرکت به سوی اقتصاد سبز و تأثیرات ناشی از تحولات ژئوپلیتیکی نیز به عنوان نیروهای مؤثر بر آینده بازار کار در این گزارش مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.
پیشرفت‌های مهم در زمینه فناوری و هوش مصنوعی
فناوری و هوش مصنوعی به‌عنوان عوامل کلیدی در تحولات دنیای معاصر، نقشی بی‌نظیر در شکل‌گیری آینده بازار کار دارند. این تغییرات که از اصلاح ساختارهای کاری گرفته تا تحول عمیق در ماهیت مشاغل و مهارت‌های مورد نیاز را در بر می‌گیرد، نشان‌دهنده حرکت به سوی عصر جدیدی از اقتصاد دیجیتال است. هوش مصنوعی، به‌ویژه در نوع مولد خود، به طور گسترده‌ای در حال تغییر روش‌های انجام وظایف و تصمیم‌گیری در کسب‌وکارها بوده و مرزهای بهره‌وری و خلاقیت را توسعه داده است. از طرفی، پذیرش این فناوری‌ها با چالش‌هایی مانند کمبود مهارت و هزینه‌های اجرایی روبه‌رو است که نیازمند توجه سیاست‌گذاران و کسب‌وکارها برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب و هماهنگ می‌باشد. بدین ترتیب، فناوری‌های نوظهور نه تنها زمینه‌ساز رشد اقتصادی خواهند بود، بلکه در ایجاد تعادل بین نوآوری و توسعه کشورها نقشی اساسی خواهند داشت.
آینده تجارت‌ها
در این تحلیل ذکر شده که هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های تحول‌زا در کسب‌وکارها شناخته خواهد شد. به همین دلیل، ۸۶ درصد از کارفرمایان بر این باورند که این فناوری در آینده کسب‌وکارهایشان نقشی اساسی ایفا می‌کند.
معرفی ابزارهایی مانند «ChatGPT» تأثیر چشمگیری بر بازار کار و صنایع متنوع داشته است. این فناوری با ارائه دسترسی آسان به کاربردهای پیشرفته، موانع ورود به حوزه‌های پیچیده تکنولوژی را کاهش داده و در نتیجه تقاضا برای مهارت‌هایی چون مهندسی هوش مصنوعی، امنیت سایبری و طراحی رابط کاربری برای ابزارهای مبتنی بر این تکنولوژی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. همچنین، افزایش بی‌سابقه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هایی مانند مراکز داده و تأسیسات انرژی، نقشی اساسی در توسعه این فناوری داشته و باعث شده برخی صنایع مانند فناوری اطلاعات به سرعت این نوآوری‌ها را در فرآیندهای خود بپذیرند. با این حال، بسیاری از صنایع هنوز در مراحل اولیه پذیرش و انطباق با این فناوری هستند و نیاز به تلاش بیشتری برای بهره‌برداری بهینه از این امکانات دارند؛ امری که با کمی تأخیر می‌تواند به تغییرات شغلی در این صنایع منجر شود.
شغل‌های صندوقداری و منشی گری در حال کاهش هستند
بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، مشاغلی مانند یادگیری ماشین، تحلیل داده و توسعه نرم‌افزار به دلیل افزایش تقاضا برای تحلیل داده‌ها و ساخت سیستم‌های خودکار، به عنوان سریع‌ترین رشدها شناخته می‌شوند. این تغییر که به‌وضوح در صنایعی مانند سلامت و حمل‌ونقل دیده می‌شود، نشان‌دهنده حرکت سریع به سمت اقتصادی مبتنی بر فناوری است. هم‌زمان، برخی مشاغل مانند ورود داده‌ها، صندوقداری و منشی‌گری به دلیل دیجیتالی شدن فراگیر و اتوماسیون فرآیندها، رو به کاهش هستند.
به باور بسیاری از متخصصان، این تحولات نشان‌دهنده جابه‌جایی ساختاری از کارهای فیزیکی و تکراری به سمت وظایفی است که نیاز به مهارت‌های تکنولوژیک و خلاقیت بیشتری دارند.
تغییرات در مهارت‌ها و نیازهای آموزشی
مطابق با این گزارش، تا سال ۲۰۳۰، ۳۹ درصد از مهارت‌های کنونی نیروی کار به دلیل پیشرفت‌های مداوم فناوری از رده خارج خواهند شد. این مسئله توجه به بازآموزی و توسعه مهارت‌های نیروی کار آینده را ضروری‌تر می‌کند. مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، انعطاف‌پذیری و یادگیری مادام‌العمر به‌عنوان پایه‌های اصلی توانایی‌های آینده معرفی می‌شوند.
از طرف دیگر، فناوری‌های جدید به‌ویژه هوش مصنوعی نقش مهمی در تغییر فرآیندهای آموزشی دارند. به عنوان نمونه، بهره‌گیری از این فناوری‌ها در آموزش مهارت‌های پیچیده‌ای مانند پرستاری و مهندسی نه‌تنها می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد، بلکه اثربخشی برنامه‌های آموزشی را نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. بنابراین، این رویکرد همراه با تغییرات اساسی در روش‌های یادگیری، می‌تواند نیروی کار را برای رویارویی با چالش‌های آینده بهتر آماده کند.
موانع پیش روی پذیرفتن فناوری
بر اساس نظر کارشناسان مجمع جهانی اقتصاد، با وجود پتانسیل عظیم فناوری‌های پیشرفته، بسیاری از سازمان‌ها با چالش‌های قابل‌توجهی در مسیر پذیرش این تکنولوژی‌ها مواجه‌اند. این مسئله بهره‌برداری کامل از مزایای آن‌ها را محدود می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین این چالش‌ها، کمبود نیروی انسانی ماهر در زمینه فناوری‌های پیچیده‌ای مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین است. همچنین، هزینه‌های زیاد مربوط به اجرای این فناوری‌ها و نگهداری آن‌ها، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، به‌عنوان مانعی جدی برای بسیاری از شرکت‌ها محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، مسائل مربوط به امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی نیز به این مشکلات افزوده می‌شود، زیرا هنوز اعتماد کامل کاربران و سازمان‌ها به سیستم‌های هوشمند شکل نگرفته است. علاوه بر این، نبود دسترسی به زیرساخت‌های پیشرفته مانند اینترنت پرسرعت و مراکز داده در برخی مناطق جغرافیایی، سرعت پذیرش و استفاده از این فناوری‌ها را به شدت کاهش داده است. بسیاری از متخصصان معتقدند که برای رفع این موانع، همکاری گسترده میان دولت‌ها، بخش خصوصی و نهادهای آموزشی به منظور ایجاد شرایط مناسب و حمایت از سازمان‌ها در مسیر تحول ضروری است.
گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» بر اهمیت بی‌نظیر فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه هوش مصنوعی، در بازتعریف مشاغل و مهارت‌ها تأکید می‌کند. این سند نشان می‌دهد که فناوری‌های نوین، نه تنها ساختارهای شغلی را به صورت بنیادی دگرگون کرده‌اند، بلکه زمینه‌ای برای ایجاد فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی بی‌همتا فراهم نموده‌اند.
در این شرایط، مدیریت مناسب تحولات فناورانه مستلزم برنامه‌ریزی کامل و سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش‌های مهمی چون آموزش، زیرساخت‌ها و قوانین است. ایران نیز با اتخاذ نگرش‌های آینده‌نگر می‌تواند از این تغییرات به عنوان ابزاری برای رشد و پایداری اقتصادی بهره‌برداری کند. بدون شک، تقویت قابلیت‌های نیروی کار از طریق دوره‌های بازآموزی و توسعه مهارت‌های نوین، همراه با ایجاد همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فناوری، می‌تواند جایگاه ایران را در اقتصاد جهانی بهبود بخشد و شرایط را برای استفاده حداکثری از این تحولات مهیا کند.