مقاله‌نویسان به «فروشندگان پتنت» تبدیل شدند!
خلاصه مطلب
به نقل از خبرنگار مهر، گواهی ثبت اختراع یا پتنت؛ مدرکی است که به شخصی اعطا می‌شود که محصول، فرآیند، یا راه‌حل فنی نوآورانه‌ای برای مشکلی قدیمی ابداع کرده است.
درخواست ثبت پتنت معمولاً توسط دانشگاهیان یا مؤسسات مربوطه صورت می‌گیرد تا از نوآوری‌های خود محافظت کنند. اما بعضی افراد به دنبال ثبت پتنت هستند تا بتوانند به وسیله آن رزومه و سوابق کاری خود را برای بهبود فرصت‌های شغلی و پیشرفت حرفه‌ای تقویت کنند. برخی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، داشتن یک پتنت را معادل یا حتی مهم‌تر از انتشار مقاله در یک مجله بین‌المللی ارزیابی می‌کنند.
پس از سال‌ها که مشخص شد برخی شرکت‌ها به فروش مقاله و جایگاه نویسندگی به پژوهشگران می‌پردازند، اکنون مقاله جدیدی انتشار یافته که نشان می‌دهد این موسسات علاوه بر فروش مقالات دانشگاهی که نوعی تقلب علمی به حساب می‌آید، به فروش پتنت نیز مشغول‌اند. به عبارت دیگر، این کارخانه‌های تولید مقاله، به تولید پتنت نیز روی آورده‌اند.
انتقال هزاران حق اختراع به محققان هندی
در این نوشتار که در نشریه سانس به چاپ رسیده است، بیان شده که طی دو سال اخیر، این شرکت‌ها هزاران طرح نامتعارف مربوط به تجهیزات پزشکی و دستگاه‌های دیگر را در دفتر مالکیت معنوی بریتانیا (IPO) به ثبت رسانده‌اند. همچنین در ازای دریافت مبالغی، دانشگاهیان را به‌عنوان مالکان این طرح‌ها معرفی کرده‌اند.
این کمپانی‌ها پژوهشگرانی از کشورهایی مانند هند و پاکستان را مورد هدف قرار داده‌اند. دانشگاه‌های این کشورها به محققانی که اختراعاتشان را به ثبت می‌رسانند، مزایایی مانند ارتقای شغلی و در برخی موارد پاداش‌های مالی اعطا می‌کنند.
یکی از اساتید دانشگاه آکسفورد در زمینه مالکیت معنوی اظهار داشته که این موسسات از ناآگاهی افراد درباره سیستم‌های مالکیت معنوی بهره‌برداری می‌کنند. در انگلستان، همانند بسیاری از کشورها، هنرمندان و دیگران می‌توانند به‌طور نسبتاً آسان و با هزینه‌ای کمتر، بدون نیاز به طی کردن فرآیند پیچیده و گران برای دریافت حق اختراع رسمی، از طرح‌های خود محافظت کنند.
یکی از پژوهشگران در حوزه «فراعلم» از دانشگاه نورث وسترن آمریکا به همراه همکارانش، به هنگام نظارت بر فعالیت‌های کارخانه‌های مقاله‌سازی در شبکه‌های اجتماعی، موضوع فروش پتنت توسط برخی موسسات را کشف کردند. حدود دو سال پیش، این تیم در این کانال‌ها به تبلیغات نوع جدیدی از محصولات برخورد کرد. در این کانال‌ها، پتنت‌ها یا «حق اختراع طراحی بریتانیا» به قیمت ۲۰۰۰ تا ۳۰ هزار روپیه هند، معادل ۲۳ تا ۳۹۸ دلار، به فروش می‌رسید. در تبلیغات فروش پتنت در این کانال‌ها، بر این نکته تاکید شده بود که «پرونده پتنت» می‌تواند به محققان در سیستم‌های رتبه‌بندی که در هند استفاده می‌شود، کمک کند.
ثبت دو هزار طرح غیرمعمول و نابالغانه توسط هشت شرکت فروشنده پتنت
محققان بیش از ۲۰ نمونه از این تبلیغات را با طرح‌هایی که در دفتر مالکیت فکری انگلستان به ثبت رسیده بودند، مقایسه کردند و متوجه شدند که دو شرکت مسئول این ثبت‌ها تقریباً ۲ هزار نمونه دیگر را نیز به ثبت رسانده‌اند.
در این مقاله به این نکته اشاره شده که بسیاری از این طرح‌ها، «کودکانه» به نظر می‌رسیدند. علاوه بر این، در عناوین آنها به کلمات کلیدی مانند «هوش مصنوعی» و «یادگیری ماشینی» اشاره شده بود. بیشتر این طرح‌ها بی‌معنی و خنده‌آور بودند و دامنه وسیعی از جمله ماشین‌آلات کشاورزی تا تجهیزات الکتریکی را در بر می‌گرفتند؛ اما در میان آنها، طرح‌های مربوط به دستگاه‌های پزشکی بیشتر دیده می‌شد. به عنوان نمونه، یکی از طرح‌ها کفشی را به تصویر می‌کشد که به نظر می‌آید دوربین و پورت‌های USB در اطراف زیره آن قرار داده شده و با عنوان «کفش هوشمند برای افراد کم‌بینا» به ثبت رسیده است. طرح دیگری تحت عنوان «طراحی دستگاه معاینه سرطان پوست مجهز به هوش مصنوعی با تفکر طراحی» ثبت شده که شامل یک مدل سه‌بعدی از یک تفنگ است که به آن یک صفحه نمایش کوچک و چندین پورت USB اضافه شده است.
محققان با تحلیل دقیق‌تر پایگاه داده طراحی‌های ثبت‌شده، ۶ شرکت مشکوک دیگر را شناسایی کردند. این ۸ شرکت به طور کلی بیش از ۳ هزار طرح را در دو سال اخیر به ثبت رسانده‌اند که معادل ۳.۳ درصد از کل طرح‌های ثبت‌شده در آن دوره در انگلستان است.
دانشگاه‌های هند به مقالات علمی و ثبت اختراعات امتیاز اختصاص می‌دهند
تقریباً همه صاحبان طرح‌هایی که این محققان کشف کرده بودند، به دانشگاهیان یا دانشگاه‌های هند تعلق داشتند. بنیانگذار سازمان نظارت بر پژوهش‌های هند اظهار می‌دارد که دانشگاه‌های این کشور برای تولیداتی مانند مقالات علمی و پتنت‌ها به کارکنان خود امتیاز می‌دهند. دانشگاهیان برای کسب امتیازات لازم در ارزیابی‌های سالانه باید به حداقل تعداد امتیازات دست یابند. او توضیح می‌دهد که یک نهاد وزارتی که مسئول تنظیم‌گری و تأمین مالی دانشگاه‌ها است، پیشنهاد کرده که پژوهشگران برای پتنت‌های بین‌المللی امتیاز بیشتری نسبت به پتنت‌های محلی دریافت کنند؛ هرچند میزان پایبندی مؤسسات به این توصیه‌ها متفاوت است.
فروش پتنت تنها به هندی‌ها محدود نمی‌شود
برخلاف پتنت یا حق اختراع، درخواست‌های مربوط به طرح‌های ثبت‌شده از نظر نوآوری یا تازگی واقعی آنها بررسی نمی‌شوند. به همین دلیل، طرح‌های ثبت‌شده با پتنت برابر نیستند و اگر دانشگاه‌ها به‌درستی تفاوت این دو را می‌فهمیدند، چنین تقلبی ممکن نبود.
یکی از محققانی که در آلمان درباره کارخانه‌های تولید مقاله مطالعه می‌کند، اظهار داشته که خدمات این شرکت‌ها ممکن است به دانشگاهیان هندی ارائه شده باشد، اما سوءاستفاده‌های مشابهی در دیگر کشورها نیز رخ می‌دهد. به عنوان نمونه، دانشگاه‌های روسیه نیز به طور مشابه به ثبت اختراع، مقالات علمی و دیگر محصولات تشویق می‌کنند و شرکت‌های فروش پتنت در شبکه‌های اجتماعی، اقدام به تبلیغ فروش پتنت یا گواهی ثبت اختراع از طریق نسخه روسی سایت Craigslist می‌کنند.
فروش حق ثبت اختراع به اعضای دانشگاه نه تنها می‌تواند به کاهش اعتبار دانشگاه‌ها در جامعه منجر شود، بلکه ممکن است به ایجاد مشکلاتی در سیستم مالکیت معنوی نیز بینجامد. به همین دلیل پیشنهاد شده است که دانشگاه‌ها به جای تمرکز بر تعداد پتنت‌های اعضای هیئت علمی، به ارزیابی کیفیت آنها بپردازند تا از تقلب‌های احتمالی در دانشگاه جلوگیری شود.
خبرگزاری مهر گزارش می‌دهد که نهاد علمی ایران سال‌هاست با مشکل فروش پایان‌نامه و مقاله مواجه است. لذا پیشنهاد می‌شود که مسئولان به مسئله فروش پتنت نیز توجه ویژه‌ای داشته باشند و با اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه، پیش از آنکه این نوع تقلب‌های علمی در جامعه دانشگاهی گسترده و نفوذ کنند، به مقابله با آن بپردازند.
متاساینس به معنای بهره‌گیری از روش‌های علمی برای بررسی خود علم است و هدف آن بهبود کیفیت پژوهش‌های علمی می‌باشد.